ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡIΣΗΣ

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ                        ΔΙΑΧΕΙΡIΣΗΣ Τα Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης αποτελούν στις μέρες μας τη νέα βάση πάνω στην οποία θα στηριχθεί η πρόοδος των επιχειρήσεων, αφού αυτή η βάση θα προσφέρει ένα καινούργιο και ισχυρό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, την Περιβαλλοντική Συνείδηση. Οι προτροπές για την προστασία του περιβάλλοντος και για μια ορθολογικότερη περιβαλλοντική διαχείριση, είναι πλέον σήμερα πιο πιεστικές παρά ποτέ. Το σημαντικότερο είναι ότι οι προτροπές αυτές όχι μόνο από μεμονωμένες και παραγκωνισμένες στο περιθώριο ομάδες, αλλά από φορείς διεθνούς εμβέλειας και από κυβερνήσεις. Έτσι βλέπουμε πως τα νομοθετήματα περί προστασίας του περιβάλλοντος είναι στις μέρες μας από τα πιο πλήρη, οι κυβερνήσεις λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τους τον περιβαλλοντικό παράγοντα σε όλες τους τις ενέργειες, διεθνείς οργανισμοί διοργανώνουν συναντήσεις σε επίπεδο αρχηγών κρατών με θέμα την περιβαλλοντική προστασία (Rio 1992), τα κονδύλια που προσφέρονται για την ανάπλαση του περιβάλλοντος είναι σημαντικά, ιδρύονται σχολές ανώτατης εκπαίδευσης που ασχολούνται αποκλειστικά με το περιβάλλον και την προστασία του, αυξάνεται συνεχώς το πλήθος των προϊόντων που επιδέχονται για την ανακύκλωση ή που προέρχονται από ανακυκλωμένες πρώτες ύλες, Αυτές και άλλα πολλά είναι γεγονότα που δείχνουν ξεκάθαρα πλέον ότι ο παράγοντας περιβάλλον αποτελεί ένα όλο και περισσότερο σημαντικό κομμάτι της καθημερινής μας ζωής. Κατ'αυτόν το τρόπο και οι βιομηχανίες, οι κατεξοχήν ρυπογόνες πηγές του περιβάλλοντος, πρέπει κα αυτές πλέον να είναι σε θέση να αποδεικνύουν ότι διαθέτουν περιβαλλοντική συνείδηση και πως αυτή βρίσκει εφαρμογή σε όλες τις παραγωγικές, αποθηκευτικές και άλλες διαδικασίες που ακολουθούν. Γι'αυτό και οι βιομηχανίες προσπαθούν να αποκτήσουν ένα νομοθετικά πλήρες Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης και εν συνέχεια να το πιστοποιήσουν. Στον τομέα της Περιβαλλοντικής Διαχείρισης, τα πλέον δημοφιλή στον Ευρωπαϊκό χώρο πρότυπα είναι:

EMAS Πρόκειται για το ECO-Management and Audit Scheme που ψηφίστηκε ως εθελοντικός κανονισμός από την Ευρωπαϊκή Ένωση το 1993 (Νο 1836/93). Κύρια αφορμή για την ανάπτυξη του αποτέλεσε το 5ο πρόγραμμα δράσης της Κοινότητας. Το Κοινοτικό Σύστηµα Οικολογικής ∆ιαχείρισης & Ελέγχου (ο κανονισµός EMAS) έχει ως στόχο να προάγει τη συνεχή βελτίωση των επιδόσεων σε θέµατα περιβάλλοντος. Είναι ένα σύστηµα που επιτρέπει σε επιχειρήσεις να αναλάβουν σε εθελοντική βάση τη δέσµευση να αξιολογηθούν και να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους σε θέµατα περιβάλλοντος ΒΗΜΑΤΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ EMAS Περιβαλλοντική Πολιτική  Καθορισµός της περιβαλλοντικής πολιτικής της επιχείρησης. Η πολιτική αυτή είναι αναγκαίο να γίνεται γραπτώς, να υιοθετείται από το ανώτατο διοικητικό επίπεδο, να επανεξετάζεται περιοδικά και να αναθεωρείται και να είναι διαθέσιµο στο κοινό. Περιβαλλοντική Ανάλυση  Καθορισµός των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του οργανισµού. Η ανάλυση πρέπει να παρέχει µια εποπτική εικόνα της κατανάλωσης των πόρων του οργανισµού, των απορρίψεων του στα ύδατα και εκποµπών στην ατµόσφαιρα, και της παραγωγής αποβλήτων. Ο κανονισµός EMAS απαιτεί η ανάλυση να παράγει δύο αποτελέσµατα. Καθορισµός και καταγραφή των περιβαλλοντικών επιπτώσεων.  Καθορισµός και καταγραφή των νοµοθετικών, ρυθµιστικών και άλλων απαιτήσεων που περιλαµβάνονται στην πολιτική. Περιβαλλοντικοί στόχοι και πρόγραµµα Το τµήµα αυτό αποτελεί τον καθορισµό, µε βάση τα αποτελέσµατα της ανάλυσης του προγράµµατος το οποίο να καθορίζει τι πρέπει να περιλαµβάνει η περιβαλλοντική πολιτική της επιχείρησης. Σύστηµα Περιβαλλοντικής ∆ιαχείρισης Το Σύστηµα Περιβαλλοντικής ∆ιαχείρισης (ΣΠ∆) κατανέµει ευθύνες και αρµοδιότητες και περιγράφει τα καθηµερινά περιβαλλοντικά καθήκοντα. Με βάση το ΣΠ∆ όλο το προσωπικό γνωρίζει τις καθηµερινές του ατοµικές υποχρεώσεις. Περιβαλλοντικός Έλεγχος Ο περιβαλλοντικός έλεγχος ελέγχει αν το σύστηµα διαχείρισης που εφαρµόζεται λειτουργεί στο σύνολο του. Η διαδικασία ελέγχου εφαρµόζεται µε ελέγχους αρχείων, γραπτών διαδικασιών, µε επιθεωρήσεις των συνθηκών εργασίας και του εξοπλισµού και µε συζητήσεις µε το προσωπικό που ασχολείται µε το συγκεκριµένο χώρο δραστηριοτήτων Περιβαλλοντική ∆ήλωση Η απαίτηση αυτή αφορά την προετοιµασία από µέρους της επιχείρησης µιας δηµόσιας περιβαλλοντικής δήλωσης που να αφορά την περιβαλλοντική εργασία τους, συµπεριλαµβανοµένων της πολιτικής, των αντικειµενικών σκοπών και του συστήµατος διαχείρισης. Η δήλωση αυτή µπορεί να διανεµηθεί στους πελάτες και σε κάθε άλλο ενδιαφερόµενο. Περιβαλλοντική Επικύρωση και Καταγραφή  Επικύρωση του συστήµατος από ένα διαπιστευµένο περιβαλλοντικό επιθεωρητή. Ο επιθεωρητής εξετάζει και εγκρίνει τη συµµόρφωση του χώρου δραστηριοτήτων της επιχείρησης µε τις απαιτήσεις του προτύπου, την επάρκεια και την αξιοπιστία των δεδοµένων και των πληροφοριών που περιλαµβάνει η περιβαλλοντική δήλωση. Με την επιτυχή επιθεώρηση η επιχείρηση έχει την δυνατότητα να χρησιµοποιεί το λογότυπο του EMAS στις ακόλουθες περιπτώσεις: Σε επικυρωμένες περιβαλλοντικές δηλώσεις Σε επιστολόχαρτα Σε πληροφοριακό υλικό - ενηµερωτικά φυλλάδια (σε συνδυασµό µε περιβαλλοντικές πληροφορίες) που συνδέονται µε δραστηριότητες, προϊόντα και υπηρεσίες µε την προϋπόθεση ότι οι πληροφορίες περιλαµβάνονται στην περιβαλλοντική δήλωση, και το λογότυπο συνοδεύεται από τις λέξεις ¨επικυρωµένες πληροφορίες¨.   Το λογότυπο δεν µπορεί να χρησιµοποιηθεί στις παρακάτω περιπτώσεις (κανονισµός 761/2001): Σε προϊόντα στη συσκευασία τους. Σε συνδυασµό µε συγκριτικούς ισχυρισµούς αναφορικά µε προϊόντα, δραστηριότητες και υπηρεσίες Σε διαφηµίσεις για προϊόντα, δραστηριότητες και υπηρεσίες ISO 14000 Πρόκειται για μια σειρά προτύπων του International Standards Organization (ISO), η τελική έκδοση του οποίου έγινε το 1996. Κύρια αφορμή για την ανάπτυξη του αποτέλεσαν η Παγκόσμια Πρωτοβουλία για το Περιβάλλον του Rio De Janeiro το 1992, η έκδοση του προτύπου BS 7750 και τα μηνύματα που έφταναν στον ISO από την SAGE (Strategic Advisory Group on the Environment), μια επιτροπή στην οποία ο ISO είχε αναθέσει ερευνητικό ρόλο για το πόσο απαραίτητη θα ήταν η δημιουργία ενός νέου προτύπου περιβαλλοντικού χαρακτήρα. Αφού διαπιστώθηκε η ανάγκη αυτή ο ISO προχώρησε στο σχηματισμό της Τεχνικής Επιτροπής TG 207 το 1993, και τα εργαλεία της περιβαλλοντικής διαχείρισης, τα πρότυπα της σειράς ISO 14000. Το Πρότυπο ISO 14001 αποτελεί το παγκοσμίως δημοφιλέστερο Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης, σύμφωνα με το οποίο οι εταιρίες καλούνται να διαμορφώσουν μία μεθοδολογία διοίκησης, που στοχεύει στην συνεχή βελτίωση των δραστηριοτήτων τους που σχετίζονται με το Περιβάλλον και το τοπικό Οικοσύστημα. Σύμφωνα µε τις απαιτήσεις του Προτύπου, τα βήματα για την πιστοποίηση μίας εταιρίας με ISO 14001 είναι: Καταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης σχετικά με τις λειτουργίες που θα μπορούσαν να επιβαρύνουν το περιβάλλον, Στρατηγικός σχεδιασμός συστήματος, κατά τον οποίο καθορίζονται οι τομείς επιχειρησιακής δραστηριότητας της εταιρίας που θα τυποποιηθούν και θα περιληφθούν στο σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης, Ανάπτυξη Τεκμηρίωσης, κατά την οποία θα διεξαχθεί η συγγραφή του Εγχειριδίου, Διαδικασιών και Εντύπων Περιβαλλοντικής Διαχείρισης, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του προτύπου και τα αποτελέσματα του στρατηγικού σχεδιασμού, Βελτιστοποίηση του Συστήματος Διαχείρισης, όπου κατόπιν συγκέντρωσης και ανάλυσης τυχόν παρατηρήσεων και αποκλίσεων, θα αναπτυχθούν Διορθωτικά Μέτρα και Προγράμματα Περιβαλλοντικής διαχείρισης, Πιστοποίηση του Συστήματος από εγκεκριμένο φορέα  Επιπλέον, για την ολοκληρωμένη λειτουργία ενός συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης απαιτείται : Η συμμόρφωση της εταιρίας στις απαιτήσεις της Ελληνικής και Ευρωπαϊκής Περιβαλλοντικής Νομοθεσίας, Η εκπόνηση Προγραμμάτων Αντιμετώπισης καταστάσεων εκτάκτου ανάγκης (Emergency plans), Η ανάπτυξη Διαδικασιών Διαχείρισης Αποβλήτων (στερεών, υγρών, αέριων) Η ανάπτυξη Προγραμμάτων Εξοικονόμησης Ενέργειας και Ενεργειακών πόρων.   BS 7750 Πρόκειται για το πρώτο περιβαλλοντικό πρότυπο με παγκόσμια χρήση. Το BS 7750 είναι ένα πρότυπο του British Standards Institute (BSI), η τελική έκδοση του οποίου έγινε το 1994. Κύρια εφαρμογή για την ανάπτυξη του αποτέλεσε η ψήφιση του Environmental Protection το 1990. Είναι το πρότυπο με βάση το οποίο δημιουργήθηκαν και τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά πρότυπα. Φορείς διαπίστευσης στην Ευρώπη είναι το United Kingdom Accreditation Service (UKAS) της Βρετανίας και το Ολλανδικό Συμβούλιο Πιστοποίησης (Raar voor der Certifiatie, RvC).   Γραφείο Διαμεσολάβησης - Πολυτεχνείο Κρήτης, 2005

Για να διασφαλιστεί ότι ο οργανισμός πληροί τις λειτουργικές απαιτήσεις του EMAS σημαίνει ότι χρειάζεστε μια κατάλληλη δομή και τις αρμοδιότητες. Αυτό περιλαμβάνει και την εκχώρηση ενός περιβαλλοντικού διαχειριστή υπεύθυνο για τη δημιουργία και την εφαρμογή του συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης και την ίδια την ανάθεση σαφών αρμοδιοτήτων και λογοδοσίας για όλες τις δραστηριότητες που επηρεάζουν το περιβάλλον. Διαχείρισης έχει την ευθύνη για την παροχή των αναγκαίων πόρων.

Η εκπαίδευση, ευαισθητοποίηση και ικανότητα τμήμα αφορά τις γνώσεις και τις δεξιότητες οι εργαζόμενοι πρέπει να εκτελούν τα καθήκοντά τους. Οι εργαζόμενοι, και ιδιαίτερα εκείνων με σημαντική περιβαλλοντική ρόλο, πρέπει να είναι αρμόδια και για την οργάνωση πρέπει να είναι σε θέση να το αποδείξει. Κατάρτιση ανάγκες πρέπει να εντοπιστεί, πρέπει να παρέχεται εκπαίδευση και την κατάρτιση των μητρώων που εκτρέφονται.

Ανακοίνωση αφορά την ροή των πληροφοριών μεταξύ των ατόμων στο εσωτερικό του οργανισμού και με ανακοινώσεις έξω από την οργάνωση. Να θυμάστε ότι το EMAS επικεντρώνεται στην ισχυρή συμμετοχή των εργαζομένων και τη συμμετοχή.

Το EMAS απαιτεί την τεκμηρίωση του συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης, που περιγράφει το "βασικά στοιχεία του συστήματος διαχείρισης και τις αλληλεπιδράσεις τους». Ο πιο συνηθισμένος τρόπος που ικανοποιούν αυτήν την απαίτηση είναι να γράψει ένα εγχειρίδιο διαχείρισης. Ένα άλλο σημείο είναι τα έγγραφα που σχετίζονται με τον έλεγχο. Εν ολίγοις, τον έλεγχο σημαίνει ανάπτυξη μιας διαδικασίας για την έγκριση και την τακτική αναθεώρηση σημαντικά έγγραφα, για να εξασφαλιστεί ότι αυτές που διανέμονται στους σωστούς ανθρώπους, και ότι τα απαρχαιωμένα έγγραφα απομακρύνονται από την κυκλοφορία.

Επιχειρησιακός έλεγχος είναι ένα βασικό μέρος της λειτουργίας ενός ΣΠΔ. Είστε που απαιτούνται για τον έλεγχο των σημαντικών περιβαλλοντικών πτυχών και δέσμευση όσον αφορά την συμμόρφωση με τη σχετική νομοθεσία. Αυτό πιθανότατα ζητεί εγγράφως διαδικασίες λειτουργίας ή για την ένταξη της περιβαλλοντικής διάστασης σε υφιστάμενες διαδικασίες λειτουργίας ή εργασίας εγκυκλίου. Οι διαδικασίες και / ή τις οδηγίες που θα πρέπει να εξετάσει έκχυσης και απαντήσεις για την κατάσταση έκτακτης ανάγκης και, διασφαλίζοντας την ετοιμότητα και την αντιμετώπιση έκτακτης ανάγκης.

DO: ISO 14001 σχετικές ενότητες Εφαρμογή και λειτουργία 4.1 Δομή και ευθύνες  4.2 Εκπαίδευση, ευαισθητοποίηση και ικανότητα  4,3 ανακοίνωση  4.4 Τεκμηρίωση του συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης  4.5 Έλεγχος εγγράφων  4,6 Επιχειρησιακός έλεγχος  4,7 Ετοιμότητα και ανταπόκριση σε επείγοντα